Xərçəngdən necə qorunaq?

D vitamini insanı xərçəngin 16 növündən qoruyur.

Bu vitamin yeganə vitamindir ki, onu insanın özü də istehsal edə bilir. Düzdür, bunu insan orqanizmi təkbaşına etmir, günəş şüalarının dərimizdə sintez olması ilə həmin vitamin bədənimizə daxil olur. Söhbət D vitaminindən gedir və son tibbi araşdırmalar onun hormonal cəhətlərini də üzə çıxarıb...

D vitamindən söz düşəndə çoxumuzun yadına sümükləri möhkəmləndirmək düşür. Uşaqlıqda bu vitaminlə bol olan balıq yağını bizə yedizdirirdilər ki, raxit xəstəliyindən uzaq olaq. Təsadüfi deyil ki, onu antiraxit vitamini də adlandırırlar. Yaşlı adamlara isə D vitamini osteoporoz (sümük xəstəliyi) riskindən qaçmaq üçün tövsiyə edilir.

D vitamini (kalsiferol) - yüksək dərəcədə və qısamüddətli olaraq qəbul edildikdə sümüklərdə kalsiumun artmasına səbəb olur. Mütəxəssislər D vitamininin diş və sümüklərin inkişafında çox vacib olduğunu xüsusilə qeyd edirlər. Kərə yağı, süd, pendir, balıq və qaraciyər başlıca olaraq D vitamini qaynağıdır.

Vitamin D2 və D3 formalarda rast gəlinir. Erqosterinlər ultrabənövşəyi şüalarla şüalandırdıqda D vitamininə çevrilir. Balıq yağında, yumurta sarısında, süddə və qara ciyərdə var. Çatışmadıqda kalsium və fosfor mübadiləsi pozulur və uşaqlarda raxit xəstəliyi əmələ gəlir.

Gündəlik tələbat 400 beynəlxalq vahidə və ya 10 mkq-a bərabərdir. Beynəlxalq vahid (BV) olaraq erqokalsiferolun 0,025 mikroqramı qəbul edilmişdir. Uşaqların D vitamininə tələbatı yaşlılara nisbətən 2-2,5 dəfə çoxdur.

D-hormon şişə qarşı

Son illərin tədqiqatlarına görə, D vitaminini D-hormon adlandırmaq daha düzgün olardı. Çünki bu supervitaminin orqanizmə təsiri çox genişdir.

Tibbi araşdırmalar belə ciddi nəticələri ortaya qoyub ki, D vitamini bir çox xəstəliklərin, o cümlədən xərçəng xəstəliyinin 16 növünün inkişafı barədə xəbərdar edir və azardan müdafiə qabiliyyətinə malikdir. Söhbət döş, prostat, yoğun bağırsaq, mədəaltı vəzi, mədə, yumurtalıq, öd və sidik kisələri, düz bağırsaq, böyrək və digər orqanlardakı bədxassəli şişlərdən gedir. Alimlər hətta bu vitaminin köməyi ilə insanı xərçəngdən müdafiə edə biləcək mexanizmin hazırlanmasını müzakirə edirlər.

Məsələn, mütəxəssislər güman edirlər ki, D vitamini qandakı şişlə qidalanan damarların yaranmasını azaldır, xərçəng hüceyrələrinin çoxalmasını stimullaşdıran genlərə təzyiq göstərir, xərçəngə qarşı müdafiədə böyük rol oynayan immuniteti stimullaşdırır.

Artıq praktiki tövsiyələr də verilir. Yoğun bağırsaq, döş, yumurtalıq və prostatdakı xərçəng xəstəlikləri ilə bağlı bütün tədqiqatları araşdıran ABŞ-ın Kaliforniya Universitetinin alimləri məsləhət görürlər ki, gün ərzində 1000 BV-dək D vitamini qəbul etmək lazımdır ki, bədxassəli şişlərin mümkün inkişafının qarşısı alınsın. Bu yetərincə böyük dozadır və indiyədək tövsiyə olunun adi dozanı (400 BV) 2,5 dəfə üstələyir. Əslində adi doza da yetərli ola bilir, məsələn, 400 BV D vitamini mədəaltı vəzidə xərçəng riskini 40% azaldır.

Bundan başqa, D vitamini şəkərli diabetin hər iki tipindən, ürək və yoğun bağırsaq xəstəliklərindən, hipertoniya, vərəm və sklerozdan müdafiə edir. O, həmçinin oynaq xəstəliklərinin axışını yüngəlləşdirir. Son tədqiqatlar bu vitaminin saçları möhkəmlətdiyini də ortaya qoyub.

ABŞ alimləri artıq müəyyən ediblər ki, D vitamini yalnız xroniki bronxitdən deyil, astmadan əziyyət çəkən xəstələrdə də nəfəsalma funksiyasının pozulmasının qarşısını ala bilir.

Beləliklə, D vitamini fövqəladə səviyyədə faydalı maddədir.

Kölgədən çıxın...

Əvvəldə qeyd etdik ki, D vitamini bizim orqanizmə yalnız qida yolu ilə daxil olmur, günəş şüaları da bu vitamini bədənimizdə formalaşdırır.

Uzun müddət günəş altında gəzməyən insanlarda D vitamini çatışmaya bilər. D vitamini çatışmadıqda kalsiumda əskikliklər meydana gəlir və nəticədə dişlərin xəstələnməsinə yol açır. Eyni zamanda, sümüklərin boşalması və ürək problemlərini də meydana gətirir.

Qış fəslində günəş az göründüyü üçün D vitaminini özümüz istehsal edə bilmirik. Odur ki, günəşi gördüyünüzdə fürsəti qaçırmayın, onun şüalarının 4-5 saat çılpaq dəriyə təmas etməsinə çalışın. Yayda D vitamini ilə bağlı problem yoxdur, gün altında 30-40 dəqiqə qalmaq yetərlidir ki, bu vitamini bədəninizdə toplayasınız.

Həkimlər günəş şüalarının çatışmaması halında, rasiona günəş şüaları ilə yetişən qidaların daxil edilməsini məsləhət görürlər. Balıq növləri, xüsusən qızılbalıq, tuna (iri yırtıcı balıq), skumbriya və balıq yağı bu tipə aid edilir. Həmçinin tərkibində az miqdarda günəş şüaları olan qidalar da vardır. Bunlara malın qaraciyərini, yumurta sarısını və bir neçə növ pendirləri misal göstərmək olar.

Defisit və riskləri

D vitamini defisiti (çatışmazlığı) ilk növbədə yaşı 45-i keçən insanları təhdid edir - yaş ötdükcə bu vitaminin bağırsaqlarda sorulma prosesi pozulur.

Odur ki, yaşlı adamlar D vitaminini sutkada ən azı 800 BV dozada qəbul etməlidirlər.

D vitamininin xroniki çatışmazlığı 6 aydan çox sürərsə, osteoporoza - sümük toxumalarının zəifliyinə səbəb olar ki, bu da sümüklərin tez-tez sınması riskini artırar.

Bundan başqa, bu vitaminin defisiti dişlərin sədəfini zəiflədə bilir: bu, kariesə və dişin çürüməsinə aparır.

D vitamini çatışmazlığı çox kitab oxuyan adamlarda görməni (yaxınıgörmə) də zəiflədir.

Qeyd edək ki, son dövrələrdə D vitamininin vacibliyi barədə daha çox danışılır. Bu da səbəbsiz deyil. Çünki yağda həll olunan bu vitamin daha çox yağlı qidarlarda olur. Həkimlər və dietoloqlarsa bizə yağlı qidalardan uzaq durmağı tövsiyə edirlər.

Bu işdə yeyinti sənayesi də böyük neqativ paya malikdir. Yeyinti sənayesi bizə ət yerinə soya, keyfiyyətli yağ yerinə ucuz bitki yağları təklif edir. Nəticədə rasionumuz D vitamini sarıdan kasadlaşıb.

Düzdür, D vitamininin dəbə minməsi ilə oyanıq yeyinti sənayesi artıq süni D vitamini ilə zənginləşdirilən məhsullar təklif edir, amma təbii vitaminləri olan natural ərzaq məhsulları daha yaxşıdır.

Ən əsası isə günün işıqlı vaxtlarında təmiz havada vaxt keçirməyi heç vaxt əldən qaçırmayın.

D vitamini bol olan qidalar

(BV-beynəlxalq vahiddir. 1 BV=0,025 mkq)

* İnək ciyəri (100 qram) - 15-50 BV

* Mal əti (100 qram) - 7-20 BV

* Yumurta (sarısı) - 20 BV

* Süd (1 stəkan) - 100 BV

* Sardina (siyənək fəsiləsi, 30 qram) - 250 BV

* Somğa (syomqa, 90 qram) - 360 BV

* Treska ciyərinin yağı (1 ç.q.) - 1360 BV

mənbə: express.az

Telegramda izləyin

instagramda izləyin