Aqressiya ilə necə mübarizə aparmalı?

Aqressiv insan həyatında qazandığı hər şeyi öz davranışı ilə itirə bilər
Aqressiya dağıdıcı gücə malikdir. Aqressiv insan həyatında qazandığı hər şeyi öz davranışı ilə itirə bilər. Mütəxəssislərə görə, qəzəb, kin, nifrət və s. kimi neqativ hisslər aqressiyanın əlamətləridir.

Psixoloq Jalə Məmmədlinin sözlərinə görə, hər kəs hansısa bir vəziyyətlə üzləşəndə küsür, əsəbiləşir, qəzəblənir və aqressiyasını büruzə vermək istəyir: "Bu zaman insan etik qaydalara fikir vermədən qışqırır, nalayiq sözlər deyir, hətta güc tətbiq edə bilər. Ümumiyyətlə, əksər adamların aqressiyanı icra etmək kimi istəkləri olur. Bəzən hətta insan aqressiyanı sözlərlə bildirməklə kifayətlənmir, kimisə vurmaq, nəyisə sındırmaq istəyir. Bu istəklər də bəzən o həddə çatır ki, insan öz qəzəbini cilovlaya bilmir və tam aqressiv davranır".

İnsan daim gərginlikdə olanda onda aqressiya formalaşır. Xüsusilə də çox işləyən və gərginlikdən istirahət edə bilməyən adamlar aqressiyanın qurbanına çevrilirlər. Bununla yanaşı düzgün qidalanmamaq, rejimsiz həyat sürmək, yuxusuzluq, stresslər də aqressiyaya səbəb olur. Hətta bütün bu xoşagəlməz vəziyyətlərdə sakit davranan insan belə hansısa bir situasiyada əhəmiyyətsiz səbəbə görə aqressiv davrana bilər.

Aqressiya ətrafdakılar tərəfindən mənfi qarşılanır. Qışqıran, özünü aqressiv aparan adam normal halda heç kimin xoşuna gəlmir. Psixoloqun dediyinə görə, aqressiya heç də həmişə zərərli olmur. Bəzən insana emosional boşalma xeyir verir. Həm də çox sakit, heç nəyə etiraz etməyən, emosiyalarını büruzə verməyən adamları da sevən az olur. Lakin digər insanlara manipulyasiya, hökmranlıq və qəddarlıq etməklə büruzə verilən aqressiya dağıdıcı olur. Bu cür aqressiyanın qurbanı özünü cilovlamayıb ətrafında olan insanlara zərər yetirə, onların əşyalarını qıra da bilər.

Aqressiyanın orqanizmin təbii müdafiə reaksiyası kimi də üzə çıxdığını deyən həmsöhbətimizin bildirdiyinə görə, insan çox ağrı çəkdikdə, qorxduqda, qıcıqlandıqda da özündən asılı olmadan aqressiv davranışa meyl edir. Bu cür aqressiya ailə üzvləri, yaxın insanlarla ünsiyyətdə problemlərə səbəb olur.

Əksər hallarda aqressiya yad insanlara qarşı yönəlsə də, sevimli, yaxın insanlara, ailə üzvlərinə qarşı da müşahidə olunur. Belə olan halda insan öz davranışını idarə etmir. Hər gün ailədaxili konfliktlər, qışqırıq və isteriyalar onlar üçün adi hala və vərdişə çevrilir ki, bu da ailədə münasibətlərin korlanmasına, səadətin itməsinə gətirib çıxarır. Çox vaxt aqressiv davranış ailənin dağılması ilə də nəticələnir. "Aqressiyaya meylli adamlar ailədaxili konfliktlər zamanı qabları sındıra, mebelləri qıra və bir-birinə xəsarət də yetirə bilərlər. Adətən də bu cür vəziyyət dözülməz həddə çatır".

J.Məmmədli bildirir ki, əgər kimdəsə aqressiya varsa, həmin şəxs onu qıcıqlandıran vəziyyətlərdən uzaq durmağa çalışmalıdır. "Əks halda onu idarə edə bilməyib qəzəbli davranarsınız. Nəzərə alın ki, spirtli içkilər, narkotik vasitələrdən istifadə də aqressiyanı çoxaldır. Bu cür maddələrin qəbulu zamanı insanın psixikası, əsəb sistemi pozulur".

Psixoloqun sözlərinə görə, aqressiya çox vaxt şəxsi münasibətlərdə uğursuzluq, qarşılıqlı anlaşma olmayanda da baş verir. Zamanla tənhalıq hissi ətrafdakılara qarşı aqressiya formasını alır. Uşaqlıqda alınan psixi travmaların da aqressiyanın yaranmasında böyük rol oynadığını deyən Məmmədli bildirib ki, uşaq psixikası çox zərif və həssasdır. Ona görə də uşaqlıqda alınan psixi travmalar bütün ömür boyu iz qoyur. "Əksər hallarda bu cür travmalarla təkbaşına mübarizə aparmaq mümkün olmur və mütəxəssis köməyinə ehtiyac yaranır. Belə ki, şəxs aldığı bu travmalardan xəbərsiz də ola bilər".

Onun dediyinə görə, uşaqlarda aqressiya erkən yaşlardan başlayır: "Artıq həyatının ilk illərində uşaq qışqırması, tərs davranması, əşyaları yerə atması ilə aqressivliyini göstərir. Əslində bu cür davranmaqla uşaq demək istəyir ki, "mən təhlükəsiz vəziyyətdəyəm və ya mənə rahat deyil". Üç yaşında isə uşağın aqressiyası dəyişir və həmyaşıdlarına qarşı yönəlir. Məsələn, uşaqlar oyuncaq davası edirlər. Bununla onlar oyuncağa sahib olmaq üçün üstünlük qazanmaq istəyirlər. 78 faiz uşaqlar arasında aqressiv halın yayılması oyuncaq davası ilə bağlıdır. Bu zaman uşaqlar aqressiv davranır, bir-birini itələyir, bir-birinin üzünə qum atır və s".

Uşağın aqressiv davranmasına çox vaxt ailədəki vəziyyət vadar edir. Belə ki, aildə daim mübahisələr, qışqırıq eşidən uşaq bunu təlqin edərək özü də eynilə davranır. O, öz problemlərini bu yolla həll etməyi öyrənir. Bundan başqa, dəhşət və aqressiya yaradan filmlərə, verilişlərə baxmaq, həmyaşıdları ilə ünsiyyətdə yaşanan problemlər də uşaqlarda aqressiya yaradır. Bunun qarısını almaq üçün bu amilləri aradan qaldırmaq tələb olunur.

İstirahət etmədən çox işləmək də aqressiyanı inkişaf etdirir. Yuxusuzluq, streslərlə üzləşmək, ruhi sarsıntılar da insanı aqressiv edir.

J.Məmmədli hesab edir ki, aqressiya ilə mübarizə aparmaq çox çətindir: "Əgər aqressiya uzun müddət davam edirsə, güclənir və onun qarşısını almaq da çətinləşir. Həm də aqressiyanı gizlətməyə, daxilində boğmağa çalışdıqca növbəti dəfə daha pis formada özünü büruzə verir. Aqressiyaya nəzarət etmək də çətindir. Ona görə də yaxşı olar ki, əvvəlcədən aqressiyaya məruz qalmamaq üçün profilaktik tədbirlər görəsiniz. Bunun üçün idmanla məşğul olmaq məsləhətdir. Bəyəndiyiniz incəsənət növü və ya sevimli məşğuliyyətlə də başınızı qata bilərsiniz. Aqressiyadan qurtulmaq üçün stressə dərhal reaksiya verməmək, neqativ fikirlərdən uzaq olmaq məsləhətdir".

mənbə:Ekspress.az

Telegramda izləyin

instagramda izləyin