Keçid ballarında dəyişiklik: Hansı ixtisaslara qəbul asanlaşdı?

Keçid ballarında dəyişiklik: Hansı ixtisaslara qəbul asanlaşdı?Keçid ballarındakı dəyişikliklər, xüsusilə bəzi ixtisaslarda artım, bəzilərində isə azalma tendensiyası ali təhsil sistemində struktur problemləri və əmək bazarına uyğunlaşma mexanizmlərinin hələ də qeyri-effektiv olmasını bir daha nümayiş etdirir. Məlumdur ki, Azərbaycanda ali təhsil müəssisələrinə qəbulda əsas göstəricilərdən biri keçid ballarıdır və bu balların formalaşması bir tərəfdən abituriyentlərin nəticələrindən, digər tərəfdən isə universitetlərin ixtisas üzrə plan yerləri və cəlbediciliyindən asılıdır. Lakin keçid ballarındakı dəyişikliklər daha dərin bir problemi – ixtisasların reytinqinin yalnız abituriyent seçimi ilə deyil, dövlətin strateji yanaşması ilə müəyyən edilmədiyini göstərir.

Mövzu ilə bağlı açıqlama verən təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki, Azərbaycan Respublikasının "Təhsil haqqında" Qanununun 20-ci maddəsinə əsasən, ali təhsil müəssisələri təhsilalanların hazırlığını əmək bazarının tələblərinə uyğun qurmalı, bu prosesdə dövlətin iştirakını təmin etməlidirlər. Eyni zamanda "İşgüzar təhsil" konsepsiyası çərçivəsində təklif edilən yanaşmalara əsasən, ixtisas seçimi yalnız akademik maraqlara deyil, peşəkar tələbatlara söykənməlidir. Lakin bu prinsiplər faktiki tətbiq səviyyəsində yetərincə reallaşmır. Nəticədə bəzi ixtisaslarda süni tələbat formalaşır, bəzilərində isə cəmiyyətin ehtiyacı olsa da, maraq aşağı qalır:

.

Keçid ballarında dəyişiklik: Hansı ixtisaslara qəbul asanlaşdı?"Keçid ballarının artdığı sahələr əsasən rəqəmsal texnologiyalar, mühəndislik, informasiya təhlükəsizliyi, proqramlaşdırma və iqtisadiyyatla bağlı ixtisaslardır. Məsələn, 2024-cü ilin məlumatına görə, Bakı Ali Neft Məktəbində proqram mühəndisliyi üzrə keçid balı 600-ü keçmiş, Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetində bu ixtisas üzrə ballar 550-dən yuxarı olmuşdur. Eyni zamanda UNEC-də maliyyə və menecment ixtisaslarına keçid balları 500-ə yaxınlaşmışdır. Bu artım birbaşa həmin sahələrdə kadr tələbatının çoxluğu, əmək haqqının yüksək olması və beynəlxalq mobil imkanların genişliyi ilə bağlıdır. Rəqəmsal iqtisadiyyatın yüksəlişi və beynəlxalq əmək bazarının bu istiqamətdə açıq olması abituriyentlərin bu sahələrə marağını artırır və nəticədə keçid balları yüksəlir.

Əksinə, biologiya, coğrafiya, kimya müəllimliyi, ekologiya, torpaqşünaslıq, kənd təsərrüfatı mühəndisliyi kimi ixtisaslarda keçid ballarında kəskin azalma müşahidə olunur. Gəncə Dövlət Universitetində biologiya müəllimliyi ixtisasının keçid balı 200, Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində torpaqşünaslıq və aqronomluq ixtisaslarının keçid balları isə 150 bal olmuşdur. Bu ixtisaslara marağın azalmasının səbəbi həmin sahələrin əmək bazarında zəif təmsil olunması, peşənin ictimai nüfuzunun aşağı olması, təbliğatın zəifliyi və gəlir perspektivinin qeyri-müəyyənliyidir. Müəllimlik ixtisaslarında da oxşar vəziyyət müşahidə olunur. Təhsil sahəsində islahatlara baxmayaraq, müəllimlərin peşəyə cəlbetmə mexanizmləri və maddi motivasiyası hələ də zəifdir. Bu da abituriyentlərin marağının zəifləməsinə və nəticə etibarilə keçid ballarının enməsinə səbəb olur.

Müsbət hal odur ki, keçid ballarının dəyişməsi abituriyentlərin qərarlarının rasional əsaslara söykəndiyini göstərir. Onlar əmək bazarını izləyir, ailələrinin iqtisadi vəziyyətini nəzərə alır, ixtisasların beynəlxalq tanınmasını və karyera imkanlarını analiz edirlər. Bu, təhsilalanların informasiya savadlılığının artdığını və qərar qəbuletmə prosesində daha şüurlu olduqlarını göstərir. Digər müsbət məqam ondan ibarətdir ki, bəzi universitetlər əmək bazarına uyğun yeni ixtisaslar – süni intellekt, rəqəmsal hüquq, təhlil mühəndisliyi kimi proqramlar təklif etməyə başlayıblar. Bu isə ixtisas portfelinin yenilənməsi baxımından müsbət meyldir.

Lakin neqativ tərəf ondan ibarətdir ki, dövlət ixtisas planlamasında hələ də əmək bazarının tələblərinə əsaslanan proqnozlaşdırma aparmır. Bu isə bir tərəfdən bəzi sahələr üzrə kadr qıtlığı, digər tərəfdən isə diplomlu işsizlik yaradır. Hazırda iqtisadiyyatın kənd təsərrüfatı, ekoloji təhlükəsizlik, səhiyyə və sosial xidmətlər sahəsində kadrlara ehtiyacı artsa da, bu sahələr üzrə qəbul planı və dövlət sifarişi ya azalır, ya da aşağı keçid ballarına görə keyfiyyətli kadr axınına nail olmur. Bu isə ali təhsil və iqtisadi inkişaf arasında ciddi boşluq yaradır".

Ekspert onu da vurğuladı ki, Dünya təcrübəsində bu boşluq institusional yanaşmalarla aradan qaldırılır. Məsələn, Kanadada hər əyalət üzrə əmək bazarının təhlili əsasında universitetlərə illik ixtisas planı təqdim edilir. Almaniyada universitetlərlə sənaye arasında razılaşdırılmış "dual təhsil" mexanizmi vasitəsilə tələbələr ixtisas seçiminə iş yeri ilə paralel şəkildə qərar verirlər. Avstraliyada isə dövlət hər ixtisas üzrə məzun məşğulluq səviyyəsini və əmək haqqı ortalamasını açıq statistik bazada ictimaiyyətə təqdim edir. Bu da abituriyentlərin qərar verməsinə kömək edir və ixtisaslar üzrə süni tələbi azaldır:

"Azərbaycanın təhsil sistemi bu təcrübədən öyrənərək keçid ballarının formalaşma mexanizmini daha şəffaf, iqtisadi əsaslı və strateji hala gətirməlidir. Bunun üçün Təhsil Nazirliyi və İqtisadiyyat Nazirliyi birgə əmək bazarı proqnozlaşdırma modeli qurmalı, Dövlət İmtahan Mərkəzi isə keçid ballarını yalnız statistik deyil, proqnostik model üzərindən qiymətləndirməlidir. Hər ixtisas üzrə minimum keyfiyyət göstəricisi müəyyən edilməli, təklif-tələb balansına uyğun qəbul kvotaları tənzimlənməlidir. Nəticədə ali təhsil daha planlı, daha məqsədyönlü və daha davamlı inkişaf istiqamətində təşkil olunacaq. Beləliklə, keçid ballarının artması və azalması yalnız təmayül göstəricisi deyil, sistemin mahiyyətini əks etdirən struktur indikator olacaq".


BiG.Az
Telegramda izləyin
Xəbərlər   Baxılıb: 4355   Tarix: 22 may 2025  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 077 7125666

Facebookda Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

Nazir: "Pensiya yaşı 70 olsun – Ömür uzanıb, daha çox işləyin!"

xəbər verir ki, Almaniyada pensiya yaşının artırılması ilə bağlı mübahisəli çağırış gündəmə gəlib. Almaniya İqtisadiyyat Nazirliyinin rəhbəri Katerina Rayxe bildirib ki, 63 yaşında vaxtından əvvəl pensiyaya çıxmaq praktikası ləğv olunmalı, ümumi pensiya yaşı isə mərhələli şəkildə 70-ə qaldırılmalıdır

12:14 187
.

Dənizə düşən 21 yaşlı oğlan nişanlı imiş və yaxın günlərdə toyu olacaqmış - FOTOlar

Muğlanın Marmaris bölgəsində, qayıqda baş verən dava nəticəsində həyatını itirən 21 yaşlı Arda Deniz Onatla bağlı bəzi təfürratlar məlum olub. yerli mətbuata istinadən xəbər verir ki, mərhum nişanlı imiş və yaxın günlərdə toyu olacaqmış. Onun atası atası Kenan Onat açıqlamasında bunları deyib:. "Günahkarları

14:51 0
.

15 yaşlı oğlan sevgilisini tava ilə döyüb öldürdü

Rusiyada 15 yaşlı oğlan qızı tavayla döyərək öldürüb. xəbər verir ki, hadisə Bryanskda, Rodnikovaya küçəsindəki fərdi yaşayış evlərinin birinin yaxınlığında baş verib. Rusiya İstintaq Komitəsinin bölgə idarəsindən verilən məlumata görə 15 yaşlı oğlan sevgilisi ilə mübahisə etdikdən sonra onu mətbəx əşyalar

26.07.2025 295
.

Ovladıqları ceyran Neftçala sakinlərinin başına bəla oldu - HÖKM OXUNDU

Şirvan Milli Parkında "Qırmızı kitab"a düşən ceyranı ovlayan şəxslər məhkəmədə mühakimə ediliblər. BİG.AZ "Qafqazinfo"ya istinadla xəbər verir ki, bu ilin qış aylarında həbs edilən həmyerlilərin cəzası məlum olub. Neftçala rayon sakinləri E.Əsgərov və S.Qasımov park ərazisinə daxi

26.07.2025 293
.

FHN: "Azərbaycanda dağlıq ərazidə baş verən yanğınlar tam söndürüldü"

Xocavənd rayonunun Yenikənd, Şuşa rayonunun Böyük Qaladərəsi və Xocalı rayonunun Aşağı Yemişcan kəndləri istiqamətində dağlıq ərazidə baş vermiş yanğınlar mürəkkəbliyinə baxmayaraq, Fövqəladə Hallar Nazirliyi (FHN) yanğın-xilasetmə qüvvələrinin yüksək peşəkarlığı və əməkdaşların xüsusi fədakarlığı sayəsind

11:28 125
.

Paşinyana hərbi mesaj: Rusiya Ermənistandakı bazasını niyə gücləndirir?

Ermənistanın "Hraparak" qəzeti Rusiyanın Ermənistandakı 102-ci hərbi bazasını gücləndirməsi barədə məlumat yayıb. Xəbərə əsasən, son həftələr Gümrüdəki bazaya çoxlu sayda hərbi texnika və sursat gətirilib. Bunun hansı məqsədlə edildiyi hələlik məlum olmasa da, versiyalardan birinə görə, Moskv

26.07.2025 196
.

Kəmaləddin Heydərov öz ərizəsi ilə işdən çıxan rəisə yenidən vəzifə verdi

Gəncə Şəhər Dövlət Yanğından Mühafizə İdarəsininn 26 nömrəli yanğından mühafizə hissəsinə yeni rəis müavini təyin edilib. BİG.AZ "Unikal"a istinadla xəbər verir ki, bununla bağlı fövqəladə hallar naziri, general-polkovnik Kəmaləddin Heydərov əmr imzalayıb. Əmrə əsasən, daxili xidmət mayor

01:06 261
.

Banqkok Kamboca ilə münaqişənin sülh yolu ilə həllini vacib hesab edir

Tailand Kamboca ilə sərhəddəki münaqişənin sülh yolu ilə həllində israr edir. "Report" xəbər verir ki, bu barədə EFE agentliyi Tailandın xarici işlər naziri Maris Sanqiamponqsanın sözlərinə istinadən xəbər verir. "Tailand mübahisələri beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq sülh yol

26.07.2025 196
.

Təbriz-Bakı aviareysi açılıb

Təbriz-Bakı aviareysi açılıb. bu barədə "Azad İran" "Telegram" kanalına istinadla xəbər verir. "Təbriz-Bakı və əks istiqamətdə uçuşlar Təbrizin Şəhid Mədəni Beynəlxalq Hava Limanının xarici reyslərinə əlavə olunub. Bu gündən uçuş cədvəlinə əlavə edilən yeni reys İran və Azərbayca

11:30 138
.

TOP MP3