İnsanın yaddaşı tükənə bilər? - Alimlər AÇIQLADI

İnsanın yaddaşı tükənə bilər? - Alimlər AÇIQLADIKompüter texnologiyalarının meydana çıxması ilə insanlar tez-tez yaddaşlarını informasiya daşıyıcısı olan disk ilə müqayisə etməyə başlayıblar. Bəs insan beyni, kompüterin və ya smartfonun sərt diski kimi "boş yerini" tükədib informasiya ilə dolub-daşa bilərmi?

Lent.az-ın xarici mediaya istinadla verdiyi məlumata görə, neyrobioloqlar hesab edir ki, sağlam bir insan beynində yaddaş həcmi sabit deyil və siz nə qədər çox fakt öyrənsəniz belə, bu yaddaşın tükənməsinə səbəb olmur.

.

Bostondakı Kollecin psixologiya və neyrologiya üzrə professoru Elizabet Kensincer izah edir:

"Beynin saxlaya biləcəyi informasiya miqdarında ciddi bir məhdudiyyət yoxdur. Xatirələr beyin tərəfindən cari anı anlamaq, gələcəyi proqnozlaşdırmaq və gələcəkdə öyrənməni formalaşdırmaq üçün istifadə edilən məlumatlar kimi qəbul edilir".

İnsan beyninin informasiya saxlama "texnologiyası" kompüterin sərt diskindən tamamilə fərqlidir. Kompüter müəyyən ölçülü faylı konkret bir sahədə yerləşdirirsə, beyin bunu fərqli şəkildə edir – hər hansı bir konkret yaddaş üçün spesifik neyron hüceyrə ayrılmır.

Əvəzində, müəyyən bir xatirə beynin müxtəlif sahələrində yerləşən və bir-biri ilə əlaqəli neyronlardan ibarət olan engramma adlanan neyron qrupları arasında paylaşdırılır. Eyni neyron hüceyrə bir neçə müxtəlif xatirənin bir hissəsini saxlaya bilər.

Məsələn, 12-ci ad gününüzlə bağlı xatirə beynin müəyyən bir hissəsində "fayl qovluğu" kimi saxlanılmır. Əksinə, beyniniz həmin günü təşkil edən müxtəlif hissələri – şarın rəngi, tortun dadı, dostların səsi, sevinc hissi və s. müxtəlif neyron qruplarının sinxron əlaqəsi ilə yadda saxlayır. Bu səbəbdən siz həmin günü xatırlayanda, sadəcə bir "faylı açmırsınız", beyniniz həmin əlaqə şablonunu işə salaraq müxtəlif sahələrdən məlumatları toplayır.

Məhz bu üsul sayəsində beyin eyni neyronlardan istifadə edərək bir neçə müxtəlif yaddaş şablonunu kodlaşdıra bilir.

Bəs yaddaşımız niyə zəifləyir və ya unuduruq?

Əgər beyin demək olar ki, sonsuz yaddaş imkanına sahibdirsə, niyə keçmişdə baş verən bəzi hadisələri unuduruq?

Northwestern Universitetinin neyrobiologiya professoru Pol Reber bunu belə izah edir: Beyin daxil olan informasiyanı vacib və ikinci dərəcəli olaraq ayırır.

Elm adamlarının sözlərinə görə, yaddaş prosesində əsas problem "yerin" tükənməsi deyil, beynin yeni məlumatı qəbul etmə sürətidir. Hər saniyə beyin hiss orqanlarımızdan böyük miqdarda məlumat alır, lakin bu məlumatların hamısını saxlamağın mənası yoxdur. Ona görə də beyin hansı informasiyanı yadda saxlamaq, hansını silmək lazım olduğunu özü müəyyən edir.

Kolumbiya Universitetinin psixologiya və neyrologiya üzrə professoru Lila Davachi qeyd edir ki, təkamül prosesində beyin sağ qalmaq üçün faydalı olan informasiyaya üstünlük verməyi öyrənib.

Bundan əlavə, alimlər deyir ki, beyin daim təkrarlanan məlumatları saxlamağa, təsadüfi və bir dəfəlik olan faktları isə unutmağa meyllidir.

Məsələn, siz hər gün işə necə getdiyinizi dəqiq xatırlamaya bilərsiniz, amma əsas marşrutu, yolda olan mənzərəni, tez-tez mindiyiniz avtobusları xatırlayırsınız.

Sərnişinləri xatırlamaya bilərsiniz, amma tez-tez rastlaşdığınız konduktorları yəqin ki, xatırlayırsınız. Əgər bir dəfə avtobus qəzası yaşamısınızsa, və sizə heç nə olmasa belə, bu yadda qalacaq – çünki bu, potensial təhlükəli bir vəziyyətdir və beyin onu gələcəkdə sağ qalmaq üçün vacib təcrübə kimi saxlayır. Qəza nə qədər ciddi idisə, xatirə də bir o qədər canlı və detallar ilə zəngin olacaq.

Nəticə

Əgər siz 10 dəqiqə əvvəl telefonu hara qoyduğunuzu xatırlamırsınızsa, bu, beyninizdə yaddaş üçün yerin bitməsi ilə əlaqədar deyil. Sadəcə beyin həmin məlumatı vacib hesab etməyib və onu yadda saxlamağa ehtiyac duymayıb.


BiG.Az
Telegramda izləyin
Xəbərlər   Baxılıb: 496   Tarix: 21 iyul 2025  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 077 7125666

Facebookda Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

Vaşinqtondakı Ermənistan–Azərbaycan Danışıqları:Yeni Diplomatik Dövr

ABŞ Prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə Vaşinqtonda baş tutan Ermənistan–Azərbaycan danışıqları region və dünya ictimaiyyətinin diqqət mərkəzində oldu. Avropa Şurasının rəhbər strukturları prosesi "ortaq tarixdə yeni səhifə" kimi qiymətləndirdi. Baş katib Alain Berset qurumun üzv dövlətləri

15:25 132
.

Yataq xəstəsi 11 gündür həkim yolu gözləyir, TƏBİB isə 4 gündür "araşdırma" aparır

Abşeron rayonu Qobu qəsəbəsinin sakini Rauf Mirzəyev Qobu Ailə Sağlamlıq Mərkəzindən şikayətçidir. O, Qaynarinfo-ya bildirib ki, anası Nəzakət Əliyeva uzun illərdir yataq xəstəsidir. Hazırda vəziyyəti ağırlaşıb. Sahə həkiminə müraciət edilsə də, o, xəstəyə baxmaq istəmir. "Sahə həkimi Qobu Ail

15:33 174
.

Aysel keçmiş ərini həbs etdirmək istəyir

Bloqer Aysel Şükürova ilə keçmiş həyat yoldaşı Oqtay Əhmədov arasındakı qalmaqal bitmir. "Qafqazinfo"nun məlumatına görə, Aysel bu dəfə keçmiş ərini xüsusi ittiham qaydasında məhkəməyə verib. Bloqer iddia ərizəsində bildirib ki, Oqtay sosial şəbəkələrdə onu təhqir edir, barəsində böhtan xarakterl

16:27 173
.

Pezeşkian: "Hicab məsələsi zorla həll oluna bilməz"

İran Prezidenti Məsud Pezeşkian hökumət rəsmiləri və media nümayəndələri ilə görüşündə bildirib ki, hicab məsələsini zor tətbiq etməklə həll etmək mümkün deyil. bu barədə "Azad İran" "Telegram" kanalına istinadla xəbər verir. Pezeşkian vurğulayıb ki, qadınları nə hicaba məcbur etmək

10.08.2025 332
.

Prezidentdən Rauf Vəliyevlə bağlı - Sərəncam

Azərbaycan Respublikasında dəniz gəmiçiliyinin inkişafı sahəsində uzunmüddətli və səmərəli fəaliyyətinə görə Rauf Göyüş oğlu Vəliyev 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni ilə təltif edilib. BİG.AZ xəbər verir ki, bu barədə Prezident İlham Əliyev Sərəncam imzalayıb. Qeyd edək ki, R.Vəliyevi

13:48 223
.

ChatGPTnin yaradıcısından ŞOK ETİRAF

ChatGPTnin yaradıcısı, OpenAI-nin baş direktoru Sam Altman səmimi etiraf edib ki, çoxsaylı insanın həyati əhəmiyyətli məsələlərlə bağlı məsləhət almaq üçün müraciət etməsi onu narahat edir. xəbər verir ki, o, istifadəçilərin əhəmiyyətli bir hissəsinin ChatGPT-ni bir növ terapevt və ya həyat üzrə mütəxəssi

19:00 1
.

Keti Perri Balear Adalarında İcazəsiz Klip Çəkdiyi Üçün Cərimələndi

Dünya şöhrətli amerikalı müğənni Keti Perri keçən il İspaniyanın Balear adalarında yerləşən Ses Salines Təbiət Parkında icazəsiz klip çəkdirdiyi üçün cərimələnib. xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, 40 yaşlı sənətçi "Ömür boyu" mahnısına ötən ilin iyul ayında parkın qadağan olunmuş ərazisind

18:30 1
.

ABŞ Alyaskada Putin və Zelenskininin iştirakı ilə üçtərəfli sammit keçirməyə hazırdır

ABŞ Prezident Administrasiyası Donald Trampın Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskinin iştirakı ilə Alyaskada üçtərəfli sammit keçirməyə açıq olduğunu bəyan edib. bu barədə "Reuters" agentliyinə istinadla xəbər verir. Bununla belə, Ağ Evin nümayəndəsi qey

10.08.2025 307
.

Arda Turanın reaksiyası gündəm oldu

Arda Turanın çalışdırdığı Donetsk "Şaxtyor" komandası Ukrayna Premyer Liqasında "Karpatı Lvov"la 3:3 hesablı heç-heçə etdi. xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, Turanın hakimə etirazı Ukrayna mətbuatında geniş müzakirə olunub. Baş məşqçi sarı vərəqə almasına baxmayaraq, məşqçilə

18:15 1
.

TOP MP3