Kurslar məktəbi əvəzləyir: Azərbaycan təhsilində dəyişən güc balansı

Kurslar məktəbi əvəzləyir: Azərbaycan təhsilində dəyişən güc balansıRepetitorluq modelindən kurs sisteminə keçid Azərbaycan təhsilində uzun illərdir davam edən struktur çatışmazlıqların nəticəsidir. Son 5-7 il ərzində kurslara axının artması məktəbin, müəllimin və dövlət təhsil sisteminin ictimaiyyət qarşısında nüfuzunun zəifləməsindən qaynaqlanır. Hazırda ali məktəblərə hazırlaşan abituriyentlərin əksəriyyəti – bəzi rayonlarda 80 faizə qədəri – repetitor deyil, kurs modelinə üstünlük verir. Dövlət İmtahan Mərkəzinin məlumatlarına əsasən 2024-cü ildə qəbul imtahanlarında iştirak edən 132 min abituriyentin təxminən 70 faizi hansısa tədris kursunun abituriyentidir. Bu isə məktəbin funksional yükünü öz üzərinə götürən qeyri-formal təhsil müəssisələrinin normallaşmasına işarədir.

Mövzu ilə bağlı BiG.AZ-a danışan təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki,Azərbaycan Respublikasının "Təhsil haqqında" Qanununun 13-cü maddəsində alternativ təhsil formaları, o cümlədən özəl kurslar haqqında müddəalar göstərilsə də, bu sahədə tətbiq edilən nəzarət mexanizmləri faktiki olaraq yetərli deyil. Təhsil Nazirliyi və İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidməti tərəfindən kursların qeydiyyatı, lisenziyalaşdırılması, vergi ödəyicisi kimi nəzarətdə saxlanılması nəzərdə tutulsa da, hazırda ölkə üzrə fəaliyyət göstərən kursların yalnız az bir hissəsi (təxminən 35-40%-i) rəsmi lisenziyaya malikdir. Qalan hissə isə ya fərdi şəxslərin adından qeyri-rəsmi fəaliyyət göstərir, ya da "tədris mərkəzi" adı altında kommersiya fəaliyyəti həyata keçirir. Bu isə təhsilin özəlləşməsi deyil, anarxik bazar modelinə yönəlməsi deməkdir:

.

Kurslar məktəbi əvəzləyir: Azərbaycan təhsilində dəyişən güc balansı"Kursların təhsildə müəyyən qədər funksional əhəmiyyəti var. Onlar sistemli test bankları təqdim edir, müntəzəm sınaq imtahanları keçirir, şagirdin nəticələrini valideynə hesabat şəklində təqdim edir və qruplaşdırılmış təlim mühiti yaradır. Kurslar repetitorluqdan fərqli olaraq, fərdi yox, kollektiv öyrənmə modelini tətbiq edir və bu da müəyyən psixoloji və sosial dinamikanı stimullaşdırır. İmtahan nəticələrində kurs abituriyentləri repetitor hazırlığında olanlara nisbətən daha müntəzəm irəliləyiş göstərə bilir, çünki kurslar tez-tez təkrar imtahanlar və qruplar üzrə nəticə müqayisələri aparır. Bu isə rəqabət mühiti yaradır. Həmçinin, kurslar bir çox hallarda şagirdlərin məktəb təhsilində qarşılamadığı ehtiyaclarını (təkrar izah, mövzu üzrə praktika, zaman planlaması) ödəyir.

Bununla yanaşı, kurs modelinin ciddi mənfi cəhətləri var. Əvvəla, kursların əksəriyyəti təhsil keyfiyyəti deyil, qazanc prioriteti ilə fəaliyyət göstərir. Bu isə tədris prosesində məzmunun yox, sayın əsas götürülməsi ilə nəticələnir. Kurs rəhbərləri üçün önəmli olan qrupun doluluğu və valideynin ödəmə qabiliyyətidir. Bu isə müəllimin seçiminə, dərs keyfiyyətinə və öyrənmə mühitinə mənfi təsir edir. Digər tərəfdən, kurslar məktəb təhsilinin əvəzləyicisinə çevrilib. Bu gün şagirdlər məktəbə formal olaraq gedir, əsas tədrisi isə kursda alır. Belə bir model məktəbin legitimliyini və dövlət təhsilinin effektivliyini zəiflədir.

Əlavə olaraq, kurslarda pedaqoji təcrübəsi olmayan şəxslərin dərs deməsi halları artıb. Pedaqoji ixtisası və ya müəllimlik təcrübəsi olmayan şəxslər sadəcə özünün imtahan nəticələrinə və ya sosial şəbəkə populyarlığına əsaslanaraq kurslarda dərs deyir. Bu isə təhsil keyfiyyətində ciddi enməyə səbəb olur. Kurslarda şagird yüklənməsi də yüksəkdir – bir çox hallarda şagirdlər məktəb sonrası 5-6 saatlıq kurs təlimlərinə qatılır, bu isə onların psixoloji yüklənməsi, sosial izolyasiyası və dərsə qarşı ümumi marağının itməsi ilə nəticələnir".
Kurslar məktəbi əvəzləyir: Azərbaycan təhsilində dəyişən güc balansıEkspert qeyd edib ki, dünya təcrübəsi göstərir ki, effektiv təhsil sistemi olan ölkələrdə kurs və repetitorluğa ehtiyac olmur. Məsələn, Finlandiya, Norveç, Niderland, Estoniya kimi ölkələrdə məktəb sistemi elə qurulub ki, şagird məktəbdən kənarda əlavə hazırlığa ehtiyac duymur. PISA 2022 nəticələrinə əsasən bu ölkələrdə şagirdlərin 80 faizindən çoxu yalnız məktəb təhsili ilə yüksək nəticə əldə edir. Əvəzində, Cənubi Koreya, Yaponiya və Çində kurs sektorları çox inkişaf edib. Koreyada "hagwon" adlanan hazırlıq kursları məktəbdən sonra məcburi tədris modeli kimi qəbul olunur. Lakin bu ölkələrdə son illərdə təhsil bərabərsizliyi, psixoloji yüklənmə və sosial təzyiqlərlə bağlı ciddi tənqidlər var. Koreya hökuməti 2023-cü ildən etibarən gecə saat 10-dan sonra kursların fəaliyyətini qadağan edib və məktəb proqramlarının təkmilləşdirilməsi istiqamətində islahatlara başlayıb:

"Azərbaycan təhsil sistemində bu kurs mərkəzlərinin yayılması məktəb sisteminin keyfiyyət problemi ilə birbaşa bağlıdır. Əgər məktəb, müəllim və dərslik sistemi şagirdin imtahana hazırlığını tam təmin edə bilsəydi, kurslara bu qədər ehtiyac olmazdı. Məsələn, 2024-cü ilin rəsmi məlumatlarına əsasən, orta məktəblərdə 11-ci sinif şagirdlərinin yalnız 18 faizi ali məktəbə hazırlığı məktəbdən aldıqlarını etiraf edib. Bu isə məktəbin ali təhsilə hazırlıq funksiyasını yerinə yetirmədiyini göstərir.

Hazırkı vəziyyətdə kursların əsas təhsilə çevrilməsi normallaşdırılır. Lakin bu normallaşma təhsildə ciddi bərabərsizliklər yaradır. Aztəminatlı ailələrin övladları bu kurslara gedə bilmədiyi üçün yarışdan əvvəlcədən kənarda qalır. Bu isə sosial mənşəyə görə savad fərqinin yaranmasına səbəb olur. Bütün bu problemlər təhsilin kommersiyalaşdırılması fonunda daha da dərinləşir.

Bu modelin dəyişməsi üçün məktəb sistemi gücləndirilməli, təhsil proqramları real imtahan modelinə uyğunlaşdırılmalı, müəllim hazırlığı təkmilləşdirilməli və dövlət tərəfindən ictimai kurslar təşkil olunmalıdır. Həmçinin kurs mərkəzlərinin lisenziyalaşdırılması ciddi şəkildə nəzarətə götürülməli, müəllim heyəti sertifikatlaşdırılmalı, təhsil keyfiyyəti monitorinq edilməlidir. Əgər bu istiqamətdə dəyişikliklər baş verməzsə, yaxın 5 ildə məktəb sadəcə sertifikat alma yeri, kurs isə real təhsil məkanı kimi qəbul ediləcək və bu, təhsil sisteminin dağılmasına gətirib çıxaracaq.

Əslində, kurslar təhsildə dəstəkçi funksiyanı yerinə yetirməlidir, əsas funksiyanı isə məktəb daşımalıdır. Amma Azərbaycanda bu funksiya dəyişib. Nəticədə valideyn məktəbdən yox, kursdan nəticə gözləyir. Bu isə təkcə təhsilin yox, dövlətin maarifçilik ideologiyasının da məğlubiyyətidir".


BiG.Az
Telegramda izləyin
Xəbərlər   Baxılıb: 684   Tarix: 02 iyun 2025  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 077 7125666

Facebookda Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

İranla münaqişə ABŞ ordusunda ciddi problemləri üzə çıxarıb

Vaşinqton və Təl-Əvivin Tehranla münaqişəsi ABŞ-nin raket arsenalında ciddi problemləri üzə çıxarıb. xəbər verir ki, bu barədə "The Wall Street Journal" (WSJ) məlumat yayıb. "Müharibə ABŞ-nin tədarükdə qorxuducu çatışmazlığını ortaya çıxardı. Vaşinqton, həmçinin raketdən müdafiə sistemlərini

25.07.2025 194
.

Azərbaycan cüdoçuları "Böyük Dəbilqə" turnirini medalsız başa vurublar

Azərbaycan cüdoçuları Monqolustanda keçirilən "Böyük Dəbilqə" turnirini medalsız başa vurublar. -ın xəbərinə görə, bu gün mübarizəyə qoşulan millinin üç üzvü mükafatsız qalıb. Monqolustanın paytaxtı Ulan-Batorda keçirilən turnirdə Turan Bayramov (60 kq) bürünc medal uğrunda görüşdə rəqibin

25.07.2025 171
.

Mütəşəkkil cinayətkar qrupun azərbaycanlı üzvü saxlanıldı - Əsas adam idi

Rusiyada cinayətkar qrupun azərbaycanlı üzvü saxlanılıb. yerli mediaya istinadla bildirir ki, irimiqyaslı istintaq çərçivəsində əsl adı Sənan İsmayılov saxlanılıb. Məlumata görə, o, mütəşəkkil cinayətkar qrupun koordinatoru Konstantin Vladimiroviç Andryuşkinin yaxın dostu və silahdaşıdır. İstintaq məlumatların

25.07.2025 252
.

"An-24"ün qəzaya uğradığı yerdə uçuş qeydləri tapılıb

Rusiyanın Amur vilayətində "An-24" sərnişin təyyarəsinin qəzaya uğradığı yerdə uçuş qeydləri aşkar edilib. -ın xəbərinə görə, bu barədə Rusiya hökumətinin "Telegram" kanalında məlumat verilib. "Qəza yerində uçuş qeydləri tapılıb, onlar tezliklə deşifrə üçün Moskvaya çatdırılacaq"

25.07.2025 219
.

Bakı aeroportunda ƏMƏLİYYAT: Dubaydan gələn sərnişində nələr tapıldı?

Hava Nəqliyyatında Baş Gömrük İdarəsinin əməkdaşları brilyant qaşların qanunsuz yolla ölkə ərazisinə gətirilməsi cəhdinin qarşısını alıblar. Dövlət Gömrük Komitəsindən -a verilən xəbərə görə, Dubay-Bakı aviareysilə gələn Azərbaycan Respublikası vətəndaşının əl yükünə baxış zamanı monitorda şübhəli təsvirlə

25.07.2025 448
.

Bakıda 68 yaşlı kişi səhər tezdən dənizdə batdı

Bakıda kişi dənizdə batıb. -a istinadla xəbər verir ki, hadisə bu gün səhər saatlarında Sabunçu rayonu Pirşağı qəsəbəsində qeydə alınıb. 68 yaşlı Abbas Baba oğlu Qəmbərov səhər tezdən dənizdə boğularaq ölüb. Faktla bağlı araşdırma aparılır

25.07.2025 399
.

Hüseyn Hüseynov: "Bakı və Sofiya arasında enerji əməkdaşlığı Aİ-nin təhlükəsizliyini gücləndirir"

Bakı və Sofiya arasında enerji əməkdaşlığı enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsində və enerji mənbələrinin şaxələndirilməsinin təmin edilməsində həm Bolqarıstan, həm də bütövlükdə Avropa İttifaqı üçün əsas amilə çevrilir. "Report" xəbər verir ki, bunu Azərbaycanın Bolqarıstandakı səfir

25.07.2025 204
.

Məşhur futbolçuların bərbərini milyarderlə səhv salıb OĞURLADILAR

Londonda Belçikadan olan bir bərbər oğurlanıb. Quldurlar onu kriptovalyutadan sərvət qazanmış milyarderə oxşadaraq səhvən qaçırıblar. xarici mediaya istinadla bildirir ki, 21 yaşlı Kventin Sepelyak, tanınmış belçikalı futbolçuların bərbəridir və Londona bir qıza görə gedib. O, oğurluqdan əvvəl sosia

25.07.2025 245
.

Azərbaycan neftini daşıyan şirkətin ofisinə BASQIN

Rusiyanın paytaxtı Moskvada neft məhsullarının daşınması ilə məşğul olan "Railgo" şirkətində axtarışlar aparılıb. yerli mediaya istinadla xəbər verir ki, bu gün səhər saatlarında şirkətin paytaxtın Lujnikidə yerləşən ofisinə xüsusi təyinatlı qüvvələr və əməliyyatçılar basqın ediblər. Onla

25.07.2025 316
.

TOP MP3