Bəşəriyyət təhlükəsiz yaşayış həddini aşıb, fəlakət astanasındadır - Alimlər

Bəşəriyyət təhlükəsiz yaşayış həddini aşıb, fəlakət astanasındadır - AlimlərBəşəriyyət doqquz planetar həddən artıq yeddisində təhlükəsiz həddi aşaraq təhlükəli zonaya daxil olub. Bu mərhələdə ətraf mühitə geri dönməz, genişmiqyaslı zərər yetirmək riski sürətlə artır.

Qaynarinfo zmescience.com-a istinadən xəbər verir ki, bu nəticələr Potsdam İqlim Təsirləri Araşdırmaları İnstitutunun (PIK) elmi qiymətləndirməsi əsasında hazırlanan Planetin Sağlamlığı Hesabatına aiddir.

Hesabatda deyilir ki, doqquz prosesdən yalnız ikisi - stratosferdəki ozon təbəqəsi və atmosferdəki aerosol yükü - təhlükəsiz hədlər daxilində qalır. Pozulmuş hədlər isə bunlardır: iqlim dəyişikliyi, biosferin bütövlüyü, quru sistemlərinin dəyişməsi, şirin su dövriyyəsinin dəyişməsi, bioqeo-kimyəvi axınlar və plastik və sintetik kimyəvi maddələr kimi yeni maddələrin tətbiqi. Bu ildən etibarən okeanların turşulaşması da bu siyahıya əlavə edilib.

Hesabatın həmmüəllifi, Potsdam İqlim Təsirləri Araşdırmaları İnstitutunun (PIK) direktoru Yohan Rokström bunu belə şərh edib: "Yer kürəsinin dəstək sistemlərinin dördündən üçündə çoxu təhlükəsiz zonada deyil. Bəşəriyyət planetin qeyri-sabitləşmə riskini artıraraq, təhlükəsiz iş məkanı həddini aşır".

Alimlər izah edirlər ki, planetar hədlər sistemi planetar tibbi kart kimi fəaliyyət göstərir. Həkimin qan təzyiqini və xolesterin səviyyəsini izləməsi kimi, alimlər də təxminən 10,000 il əvvəl başlamış və Holosen adlanan sabit geoloji dövrün yaşayış şəraitinin qorunub saxlanması üçün həlledici rol oynayan - iqlim sabitliyindən biosferin sağlamlığına qədər - doqquz yer sistemi prosesini izləyirlər.

Alimlər deyirlər ki, planetar həddin təhlükəsiz sərhədini aşmaq dərhal məhv demək deyil, lakin Qrenlandiya buz qalxanının dağılması və ya Amazon yağış meşələrinin məhv olması kimi fəlakətli dönüş nöqtələrinin yaranma riskini xeyli artırır.

Onlar hesabatda bu böhranların qarşılıqlı əlaqəsini vurğulayıblar: iqlim dəyişikliyi bioloji müxtəlifliyin itirilməsini gücləndirir, meşələrin qırılması isə daha güclü quraqlıqlara səbəb olur. Ətraf mühitin çirklənməsi isə okeanın karbon udma qabiliyyətini zəiflədir.

Xatırladaq ki, PİK İnstitutu tərəfindən hazırlanan 2025-ci il Planetin Vəziyyəti Hesabatı ilk dəfə olaraq yeni bir qaranlıq mərhələ əlavə etdi: pozulmuş hədlərin siyahısına okeanların turşulaşması da qoşulub. Hesabat təsdiq edir ki, okeanların turşulaşma həddi pozulub. Okean qazılı yanacaqların yanmasından yaranan CO₂-ni udduğu üçün onun kimyəvi tərkibi dəyişir və daha turşulu olur. Sənaye inqilabından bəri okean səthinin pH səviyyəsi 0,1 azalıb. Görünür, kiçik olan bu rəqəm təxminən 30% turşuluğun artmasını təmsil edir.

Bu dəyişiklik dəniz ekosistemlərini təhlükəsiz mühit həddindən kənara çıxarır. Və bu prosesin nəticələri artıq nəzərə çarpır.


BiG.Az
Telegramda izləyin
Xəbərlər   Baxılıb: 1069   Tarix: 08 oktyabr 2025  

Şikayətiniz varsa Whatsapp: 077 7125666

Facebookda Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

Makron Rusiyanın son hücumlarından sonra Ukraynaya dəstəyini ifadə edib

Fransa Prezidenti Emmanuel Makron Rusiyanın son hücumları fonunda ukraynalı həmkarı Volodimir Zelenskiyə bir daha dəstəyini ifadə edib. "Report"un məlumatına görə, Makron bunu Zelenski ilə telefon danışığının nəticələri barədə "X" sosial şəbəkəsindəki paylaşımında yazıb. "A

18:20 81
.

Tramp uşaqlara peyvəndlərlə bağlı 72 iynə vurulmasına qarşı çıxıb

ABŞ prezidenti Donald Tramp dekabrın 5-də ölkədə uşaqların həddən artıq peyvənd edildiyini bildirib, Səhiyyə və İnsan Xidmətləri Departamentinə təcili olaraq digər dövlətlərdə peyvənd cədvəllərini nəzərdən keçirməyi tapşırıb. "Report" xəbər verir ki, o, bu barədə "Truth Social" nəşrind

10:40 152
.

Azərbaycanda UNİKAL TAPINTI: Astarada Səfəvilərə aid döyüş bayrağının başlığı aşkar edilib

Astara rayonunun Şiyəkəran kəndində Səfəvilər dövrünə aid döyüş bayrağının başlığı saxlanılır. Bununla belə, onu tapan sakinlər uzun illər ərzində onun nə olduğunu bilməyiblər. Ərdəbildə Şeyx Səfi məqbərəsini ziyarət edərkən həmin şəxslər bu tapıntının daha böyüyünə rast gəliblər. Bununla da təsdiqləni

12:17 162
.

Gənclər və İdman İdarəsində sektor müdiri idi, xəstəxana direktoruna müavin təyin olundu

Sabirabad Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının direktoruna inzibati məsələlər üzrə müavin təyin olunub. BİG.AZ "Unikal"a istinadla xəbər verir ki, Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) İcraçı direktoru Vüqar Qurbanovun əmri ilə bu vəzifəyə Kənan Ənvər oğlu Ağababayev təyinat alıb. Qey

18:00 98
.

SEVİNDİRİCİ XƏBƏR! Gələn il pensiyalar bu qədər artacaq

"Azərbaycanda orta aylıq əmək haqqı bu ilin ilk 10 ayında 9.5 faiz artaraq 1087 manata çatıb. Neft sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, informasiya və rabitə, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, eləcə də nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində daha yüksək əməkhaqqı qeydə alınıb. Maaşlardak

00:11 337
.

Rusiyada gəminin utilizasiyası zamanı bir nəfər həlak olub

Kamçatka (Rusiya) ərazisində utilizasiya zamanı gəmidə pnevmatik torbanın partlaması nəticəsində bir nəfər həlak olub, daha bir nəfər xəsarət alıb. "Report" xəbər verir ki, bu barədə "İnterfaks" Rusiya İstintaq Komitəsinin Nəqliyyat üzrə Şərq Regionlararası İstintaq İdarəsinə istinadə

14:50 140
.

Tramp Rusiya-Ukrayna müharibəsinin tezliklə həll olunacağına əmindir

ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiya-Ukrayna müharibəsinin tezliklə həll olunacağına əminliyini bir daha bəyan edib. "Report"un məlumatına görə, o, bu barədə Vaşinqtonda Con Kennedi adına İfa Sənəti Mərkəzində keçirilən 2026-cı il dünya çempionatının qrup mərhələsinin püşkatma mərasimində bildirib

12:40 142
.

Merts, Starmer və Makron Londonda Ukrayna üzrə məsləhətləşmələrə qatılacaq

Almaniya Kansleri Fridrix Merts dekabrın 8-də Ukrayna ilə bağlı danışıqlarda iştirak etmək üçün Londona səfər edəcək. "Report" xəbər verir ki, bu barədə DPA agentliyi Almaniya hökumətinin rəsmi nümayəndəsi Ştefan Korneliusun açıqlamasına istinadən məlumat yayıb. Məsləhətləşmələrdə Merts il

20:20 0
.

Biləsuvarda AĞIR QƏZA: Ölənlərin ikisi qardaşdır - TƏFƏRRÜAT

Biləsuvar rayonunda baş verən və beş nəfərin həlak olduğu dəhşətli qəzanın təfərrüatı məlum olub. xəbər verir ki, hadisə gecə saat 2 radələrində rayonun Zəhmətabad kəndi ərazisində baş verib. Belə ki, qəza zamanı sürücü, rayon sakini, 2003-cü il təvəllüdlü Vasif Həsənlinin idarə etdiyi "Lexus"

12:15 306
.

TOP MP3